“Ajax vroeg zijn supporters om tijdens de beslissende wedstrijd tegen Twente te juichen bij balbezit en te fluiten als Enschede de bal veroverde. Ik was ontzet – ik, kind van een andere, buitenaards geworden beschaving, waarvan ik hier de potscherven uitstal.
In alle periodes van de westerse beschaving is door nurkse oude mannen het ‘o tempora, o mores’ gemompeld; zedenverwildering, in haar cultuurhistorische vorm decadentie geheten, is als zodanig niets bijzonders – maar de huidige zedenverwildering is het product van ‘tijdenverwildering’, van onze minachting voor onze eigen geschiedenis en tradities. We staan naar de Europese zonsondergang te kijken en werpen reusachtige schaduwen, die we vervuld van gêne voor onszelf aanzien.”

Benno Barnard over de openingslezing van het Studium: “Het hierboven aangeroerde thema zou ik willen uitwerken, met accenten op het feit dat we bezig zijn de historische periode die van Gutenberg tot Google loopt af te sluiten, dat we dreigen ons actieve historische bewustzijn te verliezen, dat de hele humanistische cultuur bezig is vervangen te worden door een cultuur met een extern geheugen – en ander geknor van een middelbare heer.”

Benno Barnard is een Nederlands dichter, essayist, toneelschrijver en vertaler die verschillende belangrijke literaire prijzen ontving. Zijn meest recente boekpublicaties zijn Een vage buitenlander (2009), de poëziebundel Krijg nou de lyriek (2011); en Een geschiedenis van België voor nieuwsgierige kinderen (en hun ouders) (2012), dat hij samen met Geert van Istendael schreef. Benno Barnard schreef tot januari 2013 een wekelijkse column voor Knack.

The combination of post-Fordist precarious labour and cyberspace has produced a new sense of time. Work never ends, and we find ourselves constantly interrupted – by our employers, by social media updates, by smartphone alerts. Our attention is under attack so that it is increasingly difficult to achieve a state of absorption. Is it possible to escape this anxiety dream temporality without lapsing into anti-technological nostalgia? And what would a time free of capital’s urgencies feel like?

Mark Fisher is the author of Capitalist Realism (2009) and the forthcoming Ghosts of my Life: Writings on Depression, Hauntology and Lost Futures. He is Programme Leader of the MA in Aural and Visual Cultures at Goldsmiths, University of London and a lecturer at the University of East London.

Soms hoor je dat je jeugdjaren de mooiste tijd van je leven is. Of was dat de studententijd? Willen we daarom misschien allemaal eeuwig jong zijn? Vandaag lijken jongeren zelf een dubbelzinnige relatie te hebben met tijd. Enerzijds hebben ook zij tijd te kort met hun overvolle agenda’s, anderzijds lijken jongeren de hele tijd ingenomen door hun media. Tijd wordt dan ‘schermtijd’. In deze lezing staan we stil bij het leven van kinderen en jongeren en hun tijdsbesteding, de mogelijke gevolgen van schermtijd (negatief én positief) en de ‘vrije tijd’ die school kan zijn.

Pedro de Bruyckere is onderzoeker en pedagoog aan de Arteveldehogeschool in Gent en verdiept zich al jaren in de leefwereld van jongeren en is een zelfverklaarde verslaafde aan populaire cultuur.

Achthonderd ballonnen, één appartement en een vrouw. In de gloednieuwe geluidsperformance met de titel ‘Eenentwintig’ betreden auteur Saskia de Coster en muzikante Inne Eysermans (Amatorski) het spanningsveld tussen beleefde tijd en objectieve tijdsmeting. Absurde scenes komen tot leven in een decor van geluid en leggen een pijnlijke breuk bloot. Of hoe de herhaling tot het wegvallen van de tijd kan leiden en nieuwe perspectieven kan openen.

Saskia de Coster publiceerde zes romans, waaronder Eeuwige Roem (2006), Dit is van mij (2009) en Wij en ik (2013). Haar werk werd genomineerd voor o.a. de AKO-literatuurprijs en de Gouden Uil. Daarnaast is ze ook actief als columniste o.a. bij de krant De Morgen. Ze werkt regelmatig samen met filmmakers (Nicolas Provost), kunstenaars (Arne Quinze) en muziekgroepen (Arno, Daan, Dez Mona).

Met Barbara Van Dyck, Lieven De Cauter, Rik Pinxten, Walter Luyten, Els Stuyven. Moderator: Piet Hoebeke

‘De zaak Van Dyck’ en de controverse die daaruit voortvloeide, leggen enkele pijnpunten van het hoger en universitair onderwijs en onderzoek bloot: de vervlechting tussen de universiteit en de industrie, fundamenteel versus toegepast onderzoek, de vermarkting van het onderzoek, ranking van de universiteiten, de publicatiedruk waaronder onderzoekers gebukt gaan en de pijnlijke fraudezaken die de universiteit in diskrediet brengen. In dit debat wordt nagegaan of ‘slow science’ een alternatief kan bieden voor de huidige gang van zaken en zo ja, hoe dat dan zou moeten gebeuren?

Lieven De Cauter over ‘slow science’: “Tegenover de neoliberalisering van de universiteit, die onderwijsinstellingen opvat als toeleveringsbedrijven voor de kenniseconomie, stelt ‘slow science’ onderwijs als opvoeding tot gedegen wetenschappers en kritische burgers. Tegenover de toenemende binding van onderzoek aan multinationals kiest ‘slow science’ voor een wetenschap die zich buigt over ecologische en sociale wereldproblemen. ‘Slow science’ is ook de enige remedie tegen overmatige werkdruk en fraude. ‘Fast science’ holt zichzelf voorbij en is ‘part of the problem’. ‘Slow science’ staat stil bij de grote vragen van de toekomst.”

Hendrik Pinxten over ‘slow science’: “De waan van het managementdenken dicteert dat competitie de eerste waarde wordt voor onderzoek en denken. Dat leidt tot onzin, inefficiëntie en onkunde in inzichtelijke kennisverwerving.”

Barbara Van Dyck is onderzoeker sociale innovatie en activiste. Ze is bio-ingenieur en doctor in de toegepaste economische wetenschappen en werd ontslagen aan de KULeuven na haar deelname aan een actie tegen de introductie van genetisch gemanipuleerde aardappelen in de landbouw.

Lieven De Cauter is filosoof, kunsthistoricus en schrijver. Hij doceert cultuurfilosofie aan het departement Architectuur van de K.U.Leuven en de mediaschool RITS. Hij is medesamensteller van Art and Activism in the Age of Globalization (2011). Hij is stichtend lid van het actiecomité Barbara Van Dyck, van de ‘Slow Science Movement’, en lid van de ‘Vooruitgroep’.

Hendrik Pinxten promoveerde in de moraalwetenschappen aan de UGent en is em. gewoon hoogleraar antropologie UGent. Hij publiceerde een dertigtal boeken, een hondtal artikels over antropologie, religiestudies en maatschappelijke problemen in de verstedelijkte wereld.

Walter Luyten is a medical doctor with a Master’s degree in computer sciences and a Ph.D. in Neuroscience. He is a molecular biologist with extensive expertise in receptor pharmacology and peptidomics.

Els Stuyven is doctor in de experimentele psychologie. Ze was bursaal en doctor-assistent aan de Universiteit Gent en na twee jaar verbonden te zijn aan de Vlaamse administratie voor Wetenschap en Innovatie is zij nu sinds 9 jaar directeur Onderzoek bij de Hogeschool Gent.

Van wie is de tijd? Is de tijd nog wel aan en van onszelf? Er is weinig wat daarop wijst. In onze drukke, hectische en complexe samenleving wordt het gevoel dat de tijd ons in een wurgende greep heeft steeds meer overheersend. Tijd wordt voornamelijk als een regulerend principe of een economische wet beschouwd, die ten volste benut en rendabel gemaakt moet worden. Wat we hierbij niet mogen vergeten, is dat de manier waarop we over de tijd nadenken maatgevend is voor de manier waarop we over onszelf en de wereld nadenken. De wereldwijde economische crisis en de dreigende klimaatcrisis geven juist nu aanleiding om de tijd te bevrijden van de economische dwangbuis waar we hem eigenhandig in hebben gestopt. Het is kortom tijd om ook rust, nietsdoen, reflectie én bezinning weer op de politieke agenda te zetten. De economie en politiek vragen weliswaar steeds om meer, maar de mens en het klimaat vragen om minder. Ook zullen we moeten nadenken over onze verhouding tot de nieuwe communicatietechnologie. Technostress en online neurose zijn slechts enkele van de symptomen die tot een overspannen samenleving leiden. Dus laat elke dag een paar uur de beeldschermen uit, zodat onze duur bevochten vrije tijd ook voor ons brein weer echte vrije tijd wordt.

Joke J. Hermsen is literair auteur, essayist en filosofe. In 2003 publiceerde zij de essaybundel Heimwee naar de mens, over kunst, literatuur en filosofie. Daarna verschenen de romans, De profielschets, De liefde dus en Blindgangers, en de essaybundel Stil de tijd, die de Jan Hanlo Essayprijs 2012 won. In 2010 kreeg zij voor haar hele oeuvre de Halewijn-literatuurprijs.

Marli Huijer over haar lezing: “Ritme is van vitaal belang voor menselijke verbintenissen. Ritmes van werk, transport of architectuur verbinden mensen met elkaar zonder dat ze daar zelf iets voor hoeven te doen. Het bij herhaling delen van dezelfde tijd of ruimte verhoogt de sociale betrokkenheid. In een ritme is de herhaling nooit identiek: er doet zich in de herhaling ook altijd iets nieuws of onvoorziens voor. Door die combinatie van herhaling en vernieuwing krijgt ritme een verbindende kracht. Elke keer als ik je ontmoet is het net ietsje anders, en dat geeft een aangenaam gevoel. Die verbindende kracht betreft ook de tijd: ritme schept de tijd. Zo geeft het wekelijks elkaar treffen op een flexwerkplek de ervaring dat de tijd doorloopt. Vanuit het menselijke gegeven dat ritmes verbinden zal ik in deze lezing ingaan op het verlies aan sociale ritmes en het gevoel van tijdgebrek dat daardoor ontstaat. Maar interessanter dan het verlies is dat er ook weer nieuwe verbindende ritmes ontstaan, die vaak mogelijk worden gemaakt door ICT en sociale media.”

Marli Huijer, filosofe en arts, is bijzonder hoogleraar filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en lector filosofie aan De Haagse Hogeschool. Haar onderzoek richt zich op de invloed die nieuwe technologieën hebben op hoe de omgang met tijd. Zij is auteur van onder meer Discipline. Overleven in overvloed (2013) en Ritme. Op zoek naar een terugkerende tijd (2011).

De journalistiek is in crisis. Onder invloed van nieuwe technologieën en door het ontstaan van tal van nieuwe media heeft zich de voorbije tien jaar een heuse revolutie voltrokken. Het gevolg daarvan is dat er alsmaar meer en alsmaar sneller geproduceerd moet worden. Bovendien vissen de meeste media alsmaar meer in hetzelfde kleine vijvertje: de slotgracht rond de plaatselijke kerktoren. De waan van de dag regeert en de wereld ‘daarbuiten’ blijft al te vaak onderbelicht. Nochtans is het niet allemaal kommer en kwel. Op de meeste redacties loopt nog altijd heel wat goed volk rond en bij de meesten van hen leeft vaak het verlangen naar meer. Meer diepgang, meer rust, meer evenwicht en meer tijd voor reflectie. Het is dan ook hoog tijd voor een time-out. Een time-out voor de journalistiek en voor de individuele journalist. Niet om tijd te verliezen, maar net om tijd terug te winnen voor wat echt belangrijk is.

Dieter Ceustermans werkt al sinds 2001 voor de VRT-Nieuwsdienst, eerst als journalist bij het televisiejournaal, vervolgens als eindredacteur van het duidingsmagazine Terzake. Sinds drie jaar presenteert hij het radionieuws. Hij publiceerde twee romans: Vluchtmisdrijf (2009) en Breaking News (2011).

Politiek en tijd hebben niet altijd de beste verstandhouding. In de politiek van vandaag komt die van gisteren en morgen samen. Politici zijn altijd met de uitdagingen van morgen bezig, ze moeten daarop vandaag antwoorden formuleren en zijn daarbij zeer gebonden met wat gisteren is beslist. Hinderlijk daarbij is dat politici vaak lastige beslissingen moeten nemen waarvan de kost nu maar het rendement pas morgen, ev. na de volgende verkiezingen duidelijk is. En dus is de kortetermijnpolitiek zo dominant.

Bovendien achtervolgt tijd de politici ook nog op andere manieren. Verklaringen van politici, bij voorkeur in gecondenseerde oneliners, blijven voor eeuwig in het digitale archief hangen en kunnen bij elke beweging nu en straks opduiken om de betrokkene tot verantwoording te duwen: consequentie, rechtlijnigheid, beginselvastheid zijn zo’n dominante deugden geworden. Dat maakt dat politici tijd nodig hebben om hun idealen te realiseren, vaak veel tijd, maar er ook zo door ingesnoerd worden.

Carl Devos is politicoloog en hoogleraar politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit Gent. Hij is hoofdredacteur van het maandblad Samenleving en Politiek. Hij is regelmatig te gast in (politieke) debat- en actuaprogramma’s op de Vlaamse radio en televisie.

Luiheid is het laatste taboe. We hollen met ons allen het volgende project, de interessante opdracht, de nieuwe uitdaging achterna. We zijn flexible werkers en freelance werkers; we kennen geen uren, zeggen altijd ‘ja’, en bepalen onze waarde in termen van employability. We slagen als we werken, als we non-stop werken. Luiheid is de laatste zonde. En zoals steeds, zijn we ook door deze zonde geobsedeerd. Zij die niet werken, moeten bewijzen dat ze willen werken. Dat ze geen uren kennen, ‘ja’ willen zeggen, flexibel zijn. Dat ze willen rennen en slagen; opstaan en op tijd komen. Dat ze niet lui zijn. We willen het voortdurende bewijs dat ze willen werken, omdat we een zoet plezier in luiheid vermoeden dat we de ander niet gunnen. Dit verraadt hoe hard we lijden aan het werken dat we zo hartstochtelijk achterna lopen. We verwerken ons tot ressentiment.

Petra Van Brabandt is filosofe en schreef een doctoraat over David Hume’s moraalfilosofie. Ze doceert aan Sint Lucas Antwerpen en doet onderzoek naar kunst & narrativiteit en kunst & pornografie.