+/-
Kan minder meer zijn?
Alles is zoveel dat een klein beetje ook nog bijna alles is.
Herman de Coninck
“In der Beschränkung zeigt sich der Meister” oftewel “in de beperking toont zich pas de meester”, zo schreef J.W. von Goethe reeds in 1802. Ruim 200 jaar later is deze slagzin actueler dan ooit, weliswaar in de iets hippere versie van ‘less is more’.
Studium staat dit academiejaar stil bij de vraag of dat wel zo is: is minder meer? Oftewel: toont de meester zich effectief in de beperking, en zo ja, waarin kan die meerwaarde dan bestaan? En moet daarbij een onderscheid gemaakt worden tussen verminderen als keuze en beperking als uitdaging?
Minderen kent blijkbaar een hoge nieuwswaarde, gaande van de noodzaak om digitaal te minderen ter voorkoming van de zogenaamde ‘digibesitas’ tot ‘depriminderen’, een vers uitgevonden term die oproept tot meer lanterfanten en minder kwantificeren. Minder – zo is de achterliggende boodschap – is meer want het houdt de belofte in van een bescheiden, maar beter leven. Ook op economisch vlak blijkt de mantra van de eeuwig toenemende groei niet langer altijd en eeuwig de Bijbelse waarheid te zijn. Deeleconomie, burgerinitiatieven, de transitiebeweging en sociale economie zijn voorbeelden van een kentering in de teneur van het neoliberale grote verhaal. Consuminderen is een gangbaar begrip geworden. Low-impact leven gaat verder dan de lotgevallen van die ene excentriekeling die zijn ecologische voetafdruk minimaliseert.
Minderen is een levensfilosofie die maatschappelijk gedragen wordt. Het betreft vaak een weloverwogen, bewuste keuze om vanuit het overbodige des te scherper naar de essentie te gaan. Het is een benadering waar de eenvoud het overneemt van het getierlantijn van resultaatdenken, waar het kennen, het kunnen en het weten aan vooraf zijn gegaan. Het gaat dan om het ontbenen van het overbodige.
Kiezen voor minder is een keuze die steeds meer mensen maken. De zogenaamde degrowth-beweging bijvoorbeeld groeit overal. Die ‘ontgroeiing’ maakt werk van een economie die streeft naar ‘beter’ in plaats van ‘meer en sneller’. Beperken dus in ruil voor een beter leven en bijgevolg voor meer geluk. Niet toevallig heet deze beweging in Latijns-Amerika ‘buen vivir’.
Minderen is echter niet altijd een persoonlijke keuze, laat staan een bewuste keuze. Het houdt evenmin in alle omstandigheden de belofte in van het goede leven. Denk aan de vele vormen en de vele lagen van verlies die eveneens de kwetsbaarheid van het (samen)leven uitmaken: fysieke en psychische problemen, armoede, de vluchtelingenproblematiek…Wanneer omstandigheden dwingen tot minderen spreken we vaak van beperken, of beter van beperkt zijn. Dat kan door diverse factoren: beleid, politiek, oorlog of armoede, om er maar enkele te noemen.
Maar ook een beperking kan een uitdaging zijn of de motor tot vernieuwing, creatie en verzet. Denk bijvoorbeeld aan de gerenommeerde Syrische muzikant Aeham al-Ahmad die met zijn pianospel te midden van de ruïnes troost bezorgde aan de belegerde bewoners van het Yarmouk-kamp.
Minderen is dus iets van allen en van overal. We beperken ons omdat we willen en omdat we moeten. De beperking is de maat van vele dingen die we willen, kunnen en moeten doen. Daarover zal het Studium dit jaar reflecteren in tien lezingen. Met o.a. Alicja Gescinska, Jim van Os, Wouter Deprez, Marente de Moor, Matthijs van Boxsel, Geert Van Hove en Alain Platel.
11.10.2016
Alicja Gescinska, Allmensch: Van middelmaat tot meesterschap
Alicja Gescinska is een van de meest toonaangevende jonge filosofen van België en Nederland. Op jonge leeftijd vluchtte ze met haar familie van Polen naar België, waar ze later haar doctoraat behaalde aan UGent. Haar debuut, De verovering van de vrijheid, werd door deMens.nu uitgeroepen tot het beste non-fictieboek van 2011-2012 en genomineerd voor de Socrates Wisselbeker en het Liberales-boek van het jaar. Dit jaar verscheen haar eerste roman Een soort van liefde. Momenteel is ze te zien in ‘Wanderlust’, een filosofisch programma op Canvas. Haar lezing voor het Studium wordt een vurig pleidooi om het ideaal van de homo universalis nieuw leven in te blazen.
De tekst waarop deze lezing gebaseerd is, is verschenen in de reeks Karakters: Alicja Gescinska – Allmensch: Van middelmaat tot meesterschap.
Mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van TAZ, Masereelfonds en Vrijstaat O.
25.10.2016
Jim van Os, Schizofrenie is geen beperking, het bestaat gewoonweg niet
De Nederlandse hoogleraar psychiatrie Jim van Os houdt al jaren een pleidooi tegen de classificatie van diagnosen in het schizofrenie-spectrum. Een van zijn stellingen is dat schizofrenie op zich niet bestaat. Het is geen chronische hersenziekte, maar een teken dat iemand overbelast is.
Van Os staat aan de wieg van de website www.schizofreniebestaatniet.nl, een site gemaakt door experten en ervaringsdeskundigen die realistische en hoopvolle informatie geeft over psychosen.
Jim van Os wordt niet alleen ‘one of the world’s most influential scientific minds of our time’ genoemd, hij is ook een begenadigd spreker.
In zijn lezing zal Jim van Os uitleggen waarom hij ervoor pleit om de term schizofrenie te verlaten. Hij zal zich buigen over vragen zoals: Is psychose onderdeel van de menselijke psychologie? Wat zegt de wetenschap over psychose in relatie tot ons ‘normale’ denken en doen? En hoe treden wij als samenleving deze patiënten tegemoet? Na het betoog van van Os volgt er een panelgesprek onder leiding van Stijn Vanheule (klinisch psycholoog en psychoanalyticus verbonden aan de Vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie van Universiteit Gent) met o.a. Dirk Bryssinck, Brenda Froyen en Prof. dr. Jan De Maeseneer.
In samenwerking met faculteit Psychologie, Vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie UGent, Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg UGent.
08.11.2016
Wouter Deprez, Minder grijs, meer groen?
Wouter Deprez is een Vlaams komiek en cabaretier. In 2015 kwam hij veelvuldig in de media met kritiek op het beleid van Vlaams minister van Natuur Joke Schauvliege. Hij hekelde de manier waarop de minister een kapvergunning wou verschaffen aan een transportbedrijf en leverde kritiek op het beheer van een fonds om bossen aan te planten. Het beleid van de minister kwam nadien steeds meer onder vuur te liggen, recent nog door haar uitspraak ‘dat het de functie van een boom is om gekapt te worden’.
Voor het Studium komt Deprez dan ook een boom opzetten over de beperkingen van het Vlaamse natuurbeleid. De lezing zal gevolg worden door een debat : Kan de kunst de natuur redden ? De docenten van de School of Arts Paul Demets ( ook plattelandsdichter) Sylvie Van Damme en Hendrik Devis gaan in gesprek met Denis Dujardin (Landschapsarchitect & Docent Landschap aan de faculteit Architectuur van Louvain-la-Neuve) over onderwerpen als ‘natuur-cultuur’, authenticiteit, natuur als erfgoed, eigendomsrecht,…
Mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van het Masereelfonds.
22.11.2016
Wim Cuyvers, Toujours trop
Wim Cuyvers is architect en essayist. Hij doceerde aan de Nederlandse Academies voor Bouwkunst van Tilburg en Eindhoven, aan Sint-Lucas in Gent en was als adviserend onderzoeker verbonden aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht.
Voor het Studium brengt hij de tekst ‘Toujours trop: een oproep om zich te laten leeglopen, de se vid(ang)er.’ Na de lezing gaat Cuyvers in gesprek met Godart Bakkers.
De tekst waarop deze lezing gebaseerd is verschijnt in oktober in de reeks Karakters: Wim Cuyvers: ‘Toujours trop’.
In samenwerking met KASKlezingen. Mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van TAZ en Vrijstaat O.
06.12.2016
Ignaas Devisch, Rusteloos
Ignaas Devisch is professor in filosofie, medische filosofie en ethiek. Hij werkt als filosoof aan de Universiteit Gent en de Arteveldehogeschool en publiceert en spreekt regelmatig in binnen-en buitenland, zowel voor een gespecialiseerd als een breed publiek. Begin 2016 verscheen bij De Bezige Bij zijn boek Rusteloosheid: pleidooi voor een mateloos leven. Zijn onderzoek gaat vooral uit naar vraagstukken over autonomie en verantwoordelijkheid in de gezondheidszorg. Zijn lezing voor het Studium zal gaan over onrust, rusteloosheid en drukte, over verveling en niets doen.
14.02.2017
Marente de Moor, Meer met minder? Is het kortverhaal het Twitterbericht van de literatuur?
MARENTE DE MOOR brengt ‘De hoedanigheid’, het kortverhaal dat ze schreef voor Studium Generale en dat verschijnt in de reeks ‘Karakters‘.
Daarna modereert CHRISTOPHE VEKEMAN een literair debat over de plaats en de rol van kortverhalen in de hedendaagse letteren.
__
‘KORT!’ ‘Is minder meer? Is het kortverhaal het Twitterbericht van de literatuur?’
Welke rol is er weggelegd voor ‘het kortverhaal’ in tijden van Facebook, Twitter en Instagram? Dit type literatuur lijkt perfect te passen in tijden van berichten van 140 tekens. En toch, de meeste auteurs debuteren met een roman om zich vervolgens ‘te wagen’ aan kortverhalen. Eigenaardig vooral dat grote auteurs uit het verleden zoals Tsjechov of Gogol precies met kortverhalen eeuwige roem oogsten. Hoe komt het dat het kortverhaal in hedendaags letterenland minder aandacht krijgt? Zijn kortverhalen goed voor E-versies maar niet geschikt op papier? Is het kortverhaal ‘niet sexy’ genoeg in tijden van literaire hypes en eendagsvliegen? Welke rol spelen uitgevers en recensenten hierin?
__
Op de dag van de liefde debatteren wij over deze vragen met o.a.
MARENTE DE MOOR, auteur van ‘Gezellige verhalen’, bekroond met de J.M.A. Biesheuvelprijs.
GERT BROUNS, boekhandel Limerick en organisator van het kortverhalenfestival KORT!
MARNIX VERPLANCKE, literair journalist
SOPHIE DEJAEGHER, uitgever Academia Press/Lannoo
SOFIE VERRAEST, docente literatuur aan de Universiteit Gent als gastprofessor en lid van het Brusselse collectief ‘Mont Saint Eugene’
In samenwerking met boekhandel Limerick, Kortverhalenfestival KORT, Vormingplus Gent-Eeklo en Komen Lezen. Mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van TAZ, Masereelfonds en Vrijstaat O.
21.02.2017
Erik Thys, Kunst en kwetsbaarheid
Psychiater dr. Erik Thys is een van de bezielers van het kunstenaarsatelier KAOS en een toonaangevende stem uit de anti-stigmabeweging rond psychose. Hij schreef zijn doctoraat over de link tussen artistieke en psychische gevoeligheid. Erik Thys brengt voor het Studium een lezing over de nauwe band tussen kunst en psychische kwetsbaarheid, en zal vertellen wat de rol van de psychosegevoelige mensen in de huidige samenleving kan zijn. De lezing zal gevolgd worden door een debat.
In samenwerking met faculteit Psychologie, Vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie UGent.
07.03.2017
Alain Platel & Geert van Hove, Kleine geschiedenissen en onvermijdelijke ontmoetingen
‘Over kunst en orthopedagogiek’
Alain Platel, creatief binnen les Ballets Contemporains de la Belgique en Geert Van Hove, actief met onderzoek en studenten binnen de opleiding Orthopedagogiek (UGent), beloofden elkaar om van juli 2016 tot 7 maart 2017 samen te zoeken naar antwoorden op vragen als: wanneer komt de Orthopedagogiek bij het werk van Alain Platel en zijn gezelschap een rol spelen? EN… wanneer komt de kunst aankloppen bij wetenschap? Wat is de kracht van beperking in het creatieproces en in de wetenschap? Het verslag van deze reflectieve uitwisselingen zullen ze brengen op het studiumpodium.
In samenwerking Disability Studies and Inclusive Education UGent
14.03.2017
Matthijs van Boxsel, Domheid als methode
Matthijs van Boxsel is Régent du Collège de ’Pataphysique en hoofdredacteur van De Encyclopedie van de Domheid die inmiddels in zestien landen is vertaald. Hij studeerde Nederlands en Literatuurwetenschap, en voltooide zijn studie met een scriptie over de domheid. De Topografie van de Domheid en Handboek Bâtafysica zijn twee recente publicaties van hem. Zijn lezing voor het Studium zal gaan over het bestrijden van domheid. De morosoof brengt de domheid ten val door haar in taal en gebaar te imiteren. Om te voorkomen dat de domheid hem besmet dient hij zich volgens Flaubert echter te bedienen van ‘een condoom van hoogmoed en poëzie’.
Matthijs van Boxsel publiceert de vierde Karakters van deze jaargang. Mede mogelijk gemaakt dankzij de steun van het Willemsfonds, TAZ en Vrijstaat O.
21.03.2017
Federico Demaria, Degrowth
Federico Demaria is econoom, met als werkgebieden ecologische economie, politieke ecologie en afvalbeleid. Momenteel werkt hij aan een doctoraat over afval en ecologisch recht. Zijn lezing voor het Studium zal gaan over ontgroeien. De lezing zal gevolgd worden door een vraaggesprek met Dirk Holemans, politicus, publicist en coördinator van de sociaalecologische denktank Oikos en hoofdredacteur van het gelijknamige tijdschrift. Deze lezing zal in het Engels plaatsvinden.
In samenwerking met Oikos en Masereelfonds.