Geluk wordt bezongen, beschreven, in verzen uitgedrukt. De queeste naar geluk is des mensen. Het is van alle tijden, maar vandaag de dag lijkt de drang naar geluk groter dan ooit. Geluk is niet langer een universeel verlangen of een individuele lotsbestemming maar lijkt maakbaar, beheersbaar en … commercialiseerbaar.
Na de kookboeken behoort de sectie ‘geluksboeken’ tot het beter verkopende genre. Niet alleen de boeken maar ook de tijdschriftenmarkt heeft begrepen dat er aan geluk te verdienen valt. Tijdschriften als ‘Happiness’ of ‘Genieten’ leren je in een handomdraai hoe gelukkig te zijn. De overtuiging dat geluk maakbaar is en dat je het zelf in de hand hebt, is het credo van meerdere geluksprofeten. Aansporingen als “grijp”, “pluk” of “maak je geluk “, “geluk in vier, vijf of zeven stappen (maar zelden meer dan 10)” dragen een onderhuidse moralisering in zich. Ze wijzen het individu op zijn ‘plicht’ gelukkig te zijn. De drang naar geluk in de hedendaagse maatschappij neigt naar een dwang: ‘Don’t worry, be happy!’
Tegelijkertijd staat deze evolutie in scherp contrast met de schrijnende zelfmoordcijfers of de opmars van depressie, ‘volksziekte nr 1’. Geluk (en het gebrek eraan) valt ook vanuit medisch perspectief te benaderen. Als geluk maakbaar is, zo is dan de gedachte, dan is het een efficiënt medicijn tegen psychische problemen.
Over de maatschappelijke verantwoordelijkheid inzake welzijn en geluk worden van oudsher debatten gevoerd gaande van utilitaristische tot liberalistische strekking. Geluk is immers niet alleen een persoonlijk verlangen, het is eveneens een maatschappelijke en beleidskwestie. Politieke keuzes ter bevordering van het zogenaamde Bruto Nationaal Geluk worden gelegitimeerd op basis van wetenschappelijke inzichten, verworven uit de zogenaamde ‘science of happiness’, een tak binnen de positivistische psychologie.
Deze tendens waarin de drang naar geluk een dwang lijkt te worden roept – gelukkig? -ook kritische vragen op: Wat betekent dat, ‘gelukkig zijn’? Is geluk een emotie, een gemoedstoestand, een doel of een lot, of zoals sommigen beweren, een economisch gegeven? Moet geluk individueel of maatschappelijk nagestreefd worden en zo ja, wiens verantwoordelijkheid is dat dan? En bovenal: vanwaar die plotse immense interesse naar geluk?
19.10.2011
Frank Vandenbroucke, Geluk en sociale vooruitgang: wiens verantwoordelijkheid? Over geluk en beleid.
Frank Vandenbroucke studeerde economie in Leuven en Cambridge en engageerde zich daarna in de studiedienst van de Vlaamse Socialisten. In 1985 werd hij voor het eerst verkozen. In het midden van de jaren ’90 onderbrak hij zijn politieke loopbaan om zich in Oxford toe te leggen op een doctoraat, waarin gelijkheid en verantwoordelijkheid kernthema’s zijn. Als Minister was hij onder meer verantwoordelijk voor Sociale Zaken, Pensioenen en Werkgelegenheid (in de federale regering) en voor Onderwijs, Vorming en Werk (in de Vlaamse Regering).
In september 2011 besloot hij de actieve politiek te verlaten en een weg te zoeken in de wereld van onderwijs en onderzoek. Hij is houder van de Den Uyl leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam, en geeft ook les aan de KUL en de UA. Samen met muziek LOD en barokorkest B’Rock gaf hij begin 2011 op de tonen van Monteverdi’s opera Orfeo een redenaarsconcert o.a. over beleid en geluk. In de openingslezing van het jubileumjaar van het Studium gaat hij hierop verder.
26.10.2011
Bruno Vanobbergen, De gelukkige jeugd: een mythe?
Bruno Vanobbergen behaalde zijn doctoraat in de Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit Gent in 2003. Zijn interesse gaat hoofdzakelijk uit naar het brede thema van kind, opvoeding en cultuur, benaderd vanuit een wijsgerig- en historisch pedagogische perspectief. Sedert 2 juni 2009 is hij Vlaams kinderrechtencommissaris. Daarnaast is hij gastprofessor Kindstudies aan de Universiteit Gent.
09.11.2011
Dimitri Verhulst, Dat heet dan gelukkig zijn.
Dimitri Verhulst is een bekende Vlaamse schrijver en dichter. Hij won de publieksprijs van de Gouden Uil met zijn boek ‘De helaasheid der dingen’. In Humo’s Pop Poll 2009 werd hij de winnaar in de categorie ‘beste boek’ met ‘Godverdomse dagen op een godverdomse bol’. Aangezien geluk en zijn tegenpool een constante vormen in zijn werk, is hij de uitgelezen persoon om geluk vanuit een literair perspectief te benaderen.
23.11.2011
Pascal Bruckner, Gij zult gelukkig zijn! Over de gelukshype.
Pascal Bruckner is een niet oncontroversiële Franse romancier, essayist en cultuurfilosoof. In 1981 schreef hij ‘Lunes de Fiel’, dat tien jaar later door Roman Polanski werd verfilmd als ‘Bitter Moon’. Bruckner is de auteur van hét boek over de drang naar geluk: ‘Gij zult gelukkig zijn!’. Deze haarscherpe analyse van de hedendaagse geluksmanie is het uitgangspunt van deze lezing. Bruckner zal in het Engels spreken.
07.12.2011
Tweespraak: Jürgen Mettepenningen vs. Piet Van Eeckhaut, Religie en spiritualiteit: de (om)weg naar geluk?
Jürgen Mettepenningen is doctor in de theologie. Hij is gastdocent aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven. Hij doceert er het vak ‘Ontwikkeling van een christelijke identiteit’. Na zijn ontslag als woordvoerder en perschef van aartsbisschop Léonard en de Belgische Bisschoppenconferentie, ligt zijn hoofdtaak momenteel evenwel bij CEDER, de studiedienst van CD&V. Naast verschillende wetenschappelijke artikels over de kerk- en theologiegeschiedenis verschenen van hem reeds vier Nederlandstalige boeken over de relevantie en waarde van de rooms-katholieke kerk. Het meest recente dateert van april van dit jaar en is getiteld: ‘Welke kerk? Vandaag en morgen.’ Momenteel bereidt hij een boek voor dat in april zal verschijnen bij uitgeverij Lannoo, met als titel: ‘Toegepaste blijde boodschap: Waarom geloven mij gelukkig maakt..’
Piet Van Eeckhaut is doctor in de rechten en licentiaat in de wijsbegeerte. Hij is advocaat te Gent sedert 1964 en oud-stafhouder van de Orde der Advocaten te Gent. Hij is een van Vlaanderen bekendste strafpleiters. Daarnaast is hij ook jarenlang politiek actief geweest. Hij is ondermeer ere-voorzitter van de Provincieraad van Oost-Vlaanderen, oud-schepen en oud-gemeenteraadslid van de stad Gent. Hij publiceerde diverse artikelen over juridische en politieke kwesties (o.m. in de dagbladen De Standaard en De Morgen).
15.02.2012
David Healy, The money in mania. Over gelukspillen en de geluksindustrie.
David Healy is als professor Psychiatrie verbonden aan de Cardiff University. Hij is een expert op het vlak van de geschiedenis van de psychofarmacologie en de medicalisering van onze cultuur. Healy schreef talloze wetenschappelijke artikels over dit onderwerp en is vooral gekend door zijn boek ‘The Antidepressant Era’. Hij zal praten over het verband tussen de geluksmanie en depressie als volksziekte nummer 1 en over de wijze waarop de industrie inspeelt op dit fenomeen.
29.02.2012
Luc Deleu, De architectuur van geluk. Over de impact van architectuur op het maatschappelijk welzijn.
Luc Deleu is (conceptueel) architect, urbanist en beeldend kunstenaar. In 1970 richtte hij het stedenbouwkundige bureau T.O.P. Office op en publiceerde in 1980 zijn Orbanistisch Manifest waarin hij pleit voor een architectuur op wereldschaal, met een bekommernis voor problemen als milieuvervuiling en overbevolking. Deleu komt praten over het maatschappelijk welzijn, de basis voor alle individueel geluk, en de rol die architectuur, urbanisme en orbanisme (wereldbouwkunst) hierin kunnen vervullen..
14.03.2012
Menno van der Veen, Welkom in Youtopia. Over virtueel geluk op Facebook, Twitter en andere vormen van e-happiness.
Menno van der Veen is filosoof en jurist. Hij werkt als onderzoeker aan de Technische Universiteit Delft, waar hij in 2009 promoveerde op een studie over grootstedelijke vernieuwingsprojecten. Daarnaast maakt hij programma’s over culturele en politieke onderwerpen en publiceert hij regelmatig in Nederlandse kranten. Recent verscheen van hem het boek ‘Welkom in Youtopia’. Van der Veen komt praten over virtueel geluk op Facebook, Twitter en andere vormen van e-happiness..
27.03.2012
Michael De Cock, Op zoek naar het geluk. Over migratiestromen.
Michael De Cock schrijft, vertaalt, bewerkt, regisseert, acteert en is sinds augustus 2006 directeur van theatergezelschap ’t Arsenaal. Hij speelde diverse rollen op televisie o.a. voor ‘Thuis’, “Sedes en Belli’ en ‘Flikken’. Interviews met vluchtelingen en asielzoekers vormen het basismateriaal voor enkele van zijn belangrijke artistieke projecten, zoals het boek ‘Aller/Retour’ en de voorstellingen ‘Febar en Haven 010’..
18.04.2012
Tweespraak: Ruut Veenhoven vs. Toon Vandevelde, Geluk is maakbaar. Over de mogelijkheden en beperkingen van geluksstudies.
Ruut Veenhoven is socioloog en emeritus hoogleraar ‘Sociale condities voor menselijk geluk’ aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij publiceerde in de jaren ’70 en ’80 over abortus, intieme relaties en ouderschap. Momenteel richt zijn onderzoek zich vooral op kwaliteit van leven. Over geluk publiceerde hij onder meer ‘Conditions of Happiness’ (1984), ‘Is happiness relative?’, (1990) ‘Leefbaarheid van landen’ (1996) en ‘Greater happiness for a greater number: is that possible and desirable? (2010). Veenhoven is directeur van de World Database of Happiness en redacteur van de Journal of Happiness Studies.
Toon Vandevelde is filosoof, econoom en als gewoon hoogleraar verbonden aan de K.U. Leuven. Hij is onderzoekscoördinator aan het centrum voor Ethiek, Sociale- en Politieke wijsbegeerte en werd op 10 mei 2006 verkozen als decaan van de faculteit wijsbegeerte. Vandevelde publiceert regelmatig over geluk. Daarbij confronteert hij resultaten van de gelukswetenschap met een aantal kritische inzichten.